بررسی حدیث ثقلین

إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي

قطعا من دو چيز پر بهاء را در ميان شما ميگذارم كه اگر خودتان را درون فضای این دو قرار دهید، هرگز گمراه نخواهيد شد! آن دو چيز عبارتند از: کتاب خدا  و عترت من‏ یعنی اهل بیت من

بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏2، ص: 100

حدیث ثقلین از پرآوازه‌ترین احادیث گنجینه‌های حدیث مسلمانان است و دانشمندان و بزرگان مذاهب اسلامی در کتاب هایشان، اعم از صحاح و سنن و مسانید و تفاسیر و سیره‌ها و تواریخ و لغت و غیر این‌ها، از این حدیث یاد کرده‌اند. شیعیان این حدیث صحیح و متواتر را یکی از دلائل امامت و وصایت بلافصل حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) می‌دانند و آن را به هشتاد و دو طریق، با عبارات گوناگون از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت کرده‌اند.

1 - ثقلین دو گوهر گرانبها

واژه «ثقلین» دوگونه خوانده می‌شود؛ گاه بر وزن «حرمین» که مفرد آن «ثقل» است، خوانده می‌شود، به معنای چیز گرانمایه و پرارزش و به معنای متاع مسافر نیز آمده است و گاه بر وزن «سبطین» به معنای شیء سنگین وزن می‌آید. برخی از محققان اولی را به معنای گرانمایه معنوی و دومی را به معنای اعم گرفته‌اند.

واژه «ثقلان» در کلام الهی درباره «جن و انس» به کار رفته و در سخن پیامبر بیانگر «قرآن و عترت» است.

2 - حدیث ثقلین

«حدیث ثقلین» از پرآوازه‌ترین احادیث گنجینه‌های حدیث مسلمانان است و دانشمندان و بزرگان مذاهب اسلامی در کتاب هایشان، اعم از صحاح و سنن و مسانید و تفاسیر و سیره‌ها و تواریخ و لغت و غیر این‌ها، از این حدیث یاد کرده‌اند. شیعیان این حدیث صحیح و متواتر را یکی از دلائل امامت و وصایت بلافصل حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) می‌دانند و آن را به هشتاد و دو طریق، با عبارات گوناگون از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت کرده‌اند. اهل سنت نیز این حدیث را معتبر دانسته و آن را از ده‌ها طریق و از بیست و اندی صحابه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت کرده‌اند. «سخاوی شافعی» (شمس الدین ابی الخیر) متوفای 902 ق، در کتاب «استجلاب ارتقاء الغرف» و «سمهودی شافعی» متوفای 911 ق، در کتاب «جواهر العقدین»، پس از نقل حدیث شریف ثقلین به روایت «زید بن ارقم»، «ابوسعید خدری»، از مسلم و ترمذی و دارمی و نسایی و ابی یعلی و ابن خزیمه و طبرانی و حاکم و ضیاء مقدسی ـ که همه آن‌ها از مشاهیر و بعضا از امامان اهل سنت به شمار می‌روند ـ آن را به تفصیل از بیش از بیست صحابی روایت کرده‌اند. نام‌های صحابیان راوی، به نقل سخاوی عبارت است از: زید بن ارقم، ابوسعید خدری، جابر. حذیفه بن السید، خزیمه بن ثابت، سهل بن سعد، ضمره (الاسلمی)، عامر بن لیلی (الغفاری)، عبد الرحمن بن عوف، عبدالله بن عباس، عبدالله بن عمر، عدی بن حاتم، علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام)، ابی ذر، ابی رافع، ابی شریح الخزاعی، ابن قدامه الانصاری، ابی هریره، ابی الهیثم بن التیهان، و مردانی از قریش و‌ ام سلمه و‌ ام هانی دختر ابی طالب.

3 - نکات مهم حدیث ثقلین

این حدیث شریف خطوط مهمی را در برابر مسلمانان ترسیم می‌کند که به قسمتی از آن‌ها اشاره می‌شود:

1. قرآن و اهل بیت (علیه‌السّلام) همیشه همراه یکدیگر و جدای ناپذیرند و آن‌ها که طالب حقایق قرآن‌اند، باید به اهل بیت (علیهم‌السّلام) رجوع کنند.

2. همان گونه که پیروی از قرآن بدون هیچ گونه قید و شرط بر همه مسلمانان واجب است، پیروی از اهل بیت (علیهم‌السّلام) نیز بدون قید و شرط واجب می‌باشد.

3. اهل بیت (علیهم‌السّلام) معصوم‌اند؛ زیرا جدایی ناپذیر بودن آن‌ها از قرآن از یک سو و لزوم پیروی بدون قید و شرط از آنان از سوی دیگر، دلیل روشنی بر معصوم بودن آن‌ها از خطا و اشتباه و گناه است؛ چرا که اگر آن‌ها گناه یا خطایی داشتند از قرآن جدا می‌شدند، و پیروی از آنان، مسلمانان را از ضلالت و گمراهی بیمه نمی‌کرد و این که می‌فرماید: با پیروی از آنان در برابر گمراهی‌ها مصونیت دارند، (لن تضلوا) دلیل روشنی بر عصمت آن‌ها است.

4. پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در این حدیث شریف فرمود: «این دو همیشه با هم هستند تا در کنار حوض کوثر نزد من آیند، این به خوبی نشان می‌دهدکه در تمام طول تاریخ اسلام فردی از اهل بیت (علیه‌السّلام) به عنوان پیشوای معصوم وجود دارد و همان گونه که قرآن همیشه چراغ هدایت است، آن‌ها نیز همیشه چراغ هدایت‌اند، پس باید کاوش کنیم و در هر عصر و زمان آن‌ها را بیابیم؛ این مطلبی است که برخی از دانشمندان اهل سنت مانند «سمهودی»، بدان تصریح کرده است.

5. از این حدیث شریف استفاده می‌شود که جدا شدن یا پیشی گرفتن از اهل بیت (علیهم‌السّلام) پایه گمراهی است و هیچ انتخابی را نباید بر انتخاب آن‌ها مقدم داشت.

6. آن‌ها از همه افضل و اعلم و برترند.

تمسک

مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت تَمَسُّک